Szlafenberg Mateusz Filip (Matthias Schlaffenberg, Matěj Schlaffenberg), pseud. Matteo (1865–1913), śpiewak operowy.

Ur. we Lwowie, w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Jego matką była zapewne Józefa Schlafenberg, akuszerka, a rodzeństwem Filip, agent policyjny, i Pescha, akuszerka, żona lekarza Szymona Kräuterblütha. Nieznana z imienia siostra S-a była żoną Daniela Goldmanna, typografa.

Po ukończeniu czteroklasowej szkoły powszechnej S. został oddany na naukę do fryzjera, jednak dzięki pomocy Maurycego Jonasa, bankiera lwowskiego, w którego domu mieszkała rodzina S-a, uczył się śpiewu u Rosy Papier-Baumgartner w Wiedniu. Pod pseud. Matteo zadebiutował S. we Lwowie 3 XI 1887 partią Manrica w „Trubadurze” G. Verdiego. Następnie śpiewał partię tytułową w „Fauście” C. Gounoda, Eleazara w „Żydówce” J. Halévy’ego, Radamesa w „Aidzie” Verdiego i Raula de Nangis w „Hugenotach” G. Meyerbeera (większość spektakli w reż. Adolfa Kitschmana). Recenzent „Echa Muzycznego, Teatralnego i Artystycznego” (1887 nr 220) podkreślił, że S. «jest szczęśliwym właścicielem głosu istotnie prześlicznego», wypomniał jednak «zupełny [...] brak obycia się ze sceną, jako też niedostatki wykształcenia». W czasie występu pożegnalnego, 27 III 1888, wykonał S. partię Lionela z drugiego aktu „Marty” F. Flotowa. Został zaangażowany do opery niemieckiej w Pradze, a potem występował na scenach niemieckich, był m.in. pierwszym tenorem we Wrocławiu, dlatego w Polsce nazywano go «artystą scen niemieckich» i «tenorem oper zagranicznych». W r. 1893 przebywał we Lwowie i 15 VII t.r. wykonał partię Eleazara. Zapewne kontynuował studia wokalistyczne w Dreźnie u małżeństwa Adeliny Paschalis-Souvestre i Augusta Souvestre’a, ale musiał je przerwać, ponieważ w związku ze «złym prowadzeniem się» S-a (wg Henryka Cudnowskiego) Jonas zaprzestał dalszego finansowania. S. wrócił do Lwowa w kwietniu 1894 i pozostał tam podczas Powszechnej Wystawy Krajowej. Oprócz partii z sezonu 1887 śpiewał Cania w „Pajacach” R. Leoncavalla, Turidda w „Rycerskości wieśniaczej” P. Mascagniego, Eddina w „Marze” F. Hummla oraz Jana z Leydy w „Proroku” i Vasco da Gamę w „Afrykance” Meyerbeera. «W teatrze odniósł tryumf niezwykły [...] partię swoją śpiewał po polsku, zawstydzając nasze rodzinne primadonny [...] które uparcie chorują na włoszczyznę» – napisał recenzent „Kraju” (1894 nr 20). Głos S-a określano jako rozległy i metaliczny, który niemal ogłusza publiczność, brzmiąc przy tym wyjątkowo szlachetnie („Bluszcz” 1894 nr 24); za słabsze uznawano frazowanie i dykcję. We wrześniu 1894 występował S. razem z Jadwigą Camillową w Krakowie. Wrócił następnie na sceny niemieckie, śpiewał też m.in. w Trieście. We Lwowie gościł ponownie w r. 1895; śpiewał wówczas Radamesa, Vasco da Gamę, Cania oraz rolę tytułową w „Lohengrinie” R. Wagnera. Latem t.r. występował jako Manrico, Canio, Radames, Eleazar i Faust w operowym zespole impresaryjnym Tadeusza Pawlikowskiego w Krakowie (reż. Mieczysław Kamiński). Potem przebywał w Brukseli, a na sezon 1897/8 został zatrudniony w Rydze i śpiewał w „Kumoszkach windsorskich” O. Nicolaia oraz „Fauście” i „Otellu” Verdiego. Ponownie podkreślano („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1898 nr 3), że ma «rzadki głos pod względem siły i brzmienia, ale [...] za mało wyćwiczony». Od stycznia 1900 śpiewał S. we Lwowie swoje popisowe partie w operach, reżyserowanych głównie przez Juliana Myszkowskiego, a ponadto role tytułowe w „Robercie Diable” Meyerbeera i „Tannhäuserze” Wagnera; wówczas uznano, że «śpiewak ten, obdarzony z natury głosem silnym i dźwięcznym dawniej, dziś widocznie tracić go już poczyna» (E. Barwiński, „Gaz. Narod.” 1900 nr 52). Z powodu niekulturalnego zachowania wobec śpiewaczki Teresy Arklowej został przez dyrektora teatru Ludwika Hellera zwolniony w kwietniu t.r. Pawlikowski, po objęciu dyrekcji teatru lwowskiego, zaprosił go do wykonania 29 XII partii Eleazara.

Od początku r. 1902 występował S. w Warszawie, wykonując rolę Eleazara na scenie operowej Warszawskich Teatrów Rządowych. Chwalono jego «imponujący potęgą dźwięczny głos» („Gaz. Pol.” 1902 nr 12), dostrzegając jednak słabsze na ogół opracowanie strony aktorskiej; po latach uznano, że «dykcję miał niedbałą, a jego ruchy sceniczne były niemożliwe» (Cudnowski). Latem 1903 grał w warszawskim „Wodewilu” w zespole Lucjana Dobrzańskiego w repertuarze operetkowym, a jesienią, gdy zorganizowana przez Hellera opera lwowska występowała w Łodzi, S. w zastępstwie chorego Ignacego Warmutha znów wykonał 23 IX t.r. partię Eleazara. T.r. zatrudnił się w kierowanym przez Myszkowskiego teatrze w Lublinie i pozostał na tej scenie do r. 1905; w marcu 1904 dwukrotnie wystąpił gościnnie w Kaliszu, a w maju t.r. w wynajętym przez siebie warszawskim Teatrze Nowym wystawił operetkę „Piosnki tyrolskie” T. Koschata i krotochwilę „W buduarze mężatki” nieznanego autora. W r. 1905 w Warszawie dla brytyjskiej wytwórni The Gramophone and Typewriter Ltd. utrwalił S. na płytach pieśń patriotyczną „Ostatni mazur” oraz kilka arii operowych, w tym arię Eleazara „Rachel, quand du Seigneur” z czwartego aktu „Żydówki” i arię z drugiego aktu „Manru” Ignacego Jana Paderewskiego; ukazały się one w r. 1906 w ryskiej filii wytwórni. Dla niemieckiej firmy Favorite Record AG nagrał (zapewne w r. 1906) liczne arie, m.in. z „Żydówki” i „Manru”, strettę „Di quella pira” z trzeciego aktu „Trubadura” oraz pieśń „Gdybym był młodszy” (słowa Adam Asnyk, muzyka Jan Gall). Dn. 13 V 1906 ponownie odśpiewał we Lwowie partię Eleazara, ale nie wzbudził już uznania. Dn. 1 i 2 VII t.r. koncertował w Sali Miejskiej w Wilnie. W sezonie 1908/9 występował gościnnie w ukraińskim teatrze Ruska Besida we Lwowie, następnie odszedł ze sceny i uczył śpiewu solowego w swym lwowskim mieszkaniu.

S. specjalizował się w partiach bohaterskich. Z czasem stał się niemal tenorem jednej roli: Eleazara. Miał «nałóg pijaństwa, który przy jego zupełnym braku nie tylko kultury, lecz nawet przeciętnej inteligencji, stanął na drodze jego kariery» (Cudnowski). S. zmarł 13 I 1913 we Lwowie; informacja „Kuriera Warszawskiego” (1913 nr 14) jakoby zginął tego dnia na polowaniu w Beńkowej Wiszni jest błędna (dotyczy w rzeczywistości Wincentego Serwatowskiego).

Żoną S-a była od 12 II 1903 Marta Guczalska. Nie wiadomo, czy miał dzieci.

Fotografie w Muz. Teatr. w W.; – Janczewska-Sołomko K., Dyskopedia poloników do roku 1918, W. 2002; Słown. Teatru Pol. (bibliogr.); – Domański P. J., Repertuar teatrów warszawskich 1901–1906, W. 1976; Maresz B., Szydłowska M., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1886–1894, Kr. 1993; też, Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1894–1900, Kr. 2005; też, Repertuar teatru polskiego we Lwowie. Teatr miejski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900–1906, Kr. 2005; – Cudnowski H., Niedyskrecje teatralne, Wr. 1960; Filler W., Melpomena i piwo, W. 1960; Michalik J., Muzyka w teatrze krakowskim okresu Młodej Polski, w: Muzyka polska a modernizm, Kr. 1981; Pajączkowski F., Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900–1906, Kr. 1961; Teatralia kaliskie: materiały do dziejów sceny kaliskiej (1800–1970), Oprac. S. Kaszyński, Ł. 1972; Śliwina W. J., Dzieje teatru w Lublinie, L. 1948 s. 37; Wypych-Gawrońska A., Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872–1918, Kr. 1999; – Kleczewski A., Księga adresów miasta Lwowa, Lw. 1883; Księga adresowa król. stoł. miasta Lwowa, Lw. 1900; Spigel R. J., Skorowidz adresowy król. stoł. miasta Lwowa, Lw. 1910; Wielka księga adresowa, Lw. 1909; – „Bluszcz” 1903 nr 39; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1894 nr 18, 21, 22, 29, 1895 nr 33, 1900 nr 8, 1902 nr 9; „Gaz. Lwow.” 1894 nr 122, 1900 nr 15, 39, 41; „Kur. Lit.” 1906 nr 145; „Rozwój” 1903 nr 216; – Nekrologi z r. 1913: „Gaz. Lwow.” nr 9, „Gaz. Narod.” nr 10, „Kur. Lwow.” nr 19; – Arch. Teatru im. J. Słowackiego w Kr.: Afisze sezonu 1894/5; – Informacje Wojciecha Zająca z Kr.

Anna Wypych-Gawrońska